28 janar 2022/ Porta Vendore/ Tiranë
Zhurmat janë një fenomen shqetësues e në rritje në shumë qytete të mëdha në vendin tonë, dhe me ndikime të konsiderueshme në shëndetin e banorëve të zonave më të populluara.
Tirana rezulton me më shumë se dyfishin e normës së përcaktuar nga standartet europiane përsa i përket nivelit të zhurmave, ku dy rrugët më të zhurmshme janë , Sheshi Shqiponja dhe në afërsi të kryqëzimit “Teodor Keko” . Ndërsa Plani Vendor për kontrollin e zhurmave, draft i të cilit është hartuar së fundmi nga Bashkia Tiranë, erdhi si zhvillim pozitiv e rezultat i aktivizmit dhe advokimit këmbëngulës të shoqërise civile, në një përpjekje qytetare tre-vjecare.
Në studime të shoqërisë civile dhe autoriteteve shtetërore, kryeqyteti, i cili ka dhe përqendrimin më të madh të banorëve, rezulton të ketë nivelin më të lartë të zhurmave sipas matjeve të kryera gjatë viteve 2018-2021.
Trafiku i rënduar dhe boritë e makinave, sidomos në kryqëzime, por edhe qarkullimi i automjeteve të tonazhit të rëndë, dhe zhurmat nga ndërtimet pranë shkollave, spitaleve, e institucioneve të tjera, ose edhe më gjerë se kaq, rrezikon seriozisht shëndetin e qytetarëve, pasi këto zhurma shkaktojnë ndotje akustike dhe nëse tejkalojnë masën e lejuar të zhurmës, dëmtojnë drejtpërsëdrejti qytetarët.
Sipas eksperteve mjedisorë, jo pak, por të paktën 350 mijë banorë të Tiranës janë të ekspozuar gjatë gjithë kohës në mënyrë konstante ndaj ndotjes akustike mbi normat, duke ndikuar negativisht në jetën e tyre të përditshme,
Referuar Organizatës Botërore të Shëndetit, pasojat më të rëndësishme të zhurmës janë: humbja e dëgjimit, çrregullimet e gjumit, efektet fiziologjike, stresi i lidhur me punën dhe rritja e rrezikut të aksidenteve. Efektet e zhurmave grumbullohen tek individi si ngjarje zhurme, me efekte negative në dëgjim, psikike dhe mënyrën e jetesës. Burimet kryesore të zhurmave mjedisore janë: Aktivitetet e shërbimit social dhe kulturor (klube nate, bare, restorante, disko, reparte shërbimesh të ndryshme etj.); Sektori i transportit (rrugor, ajror, ujor dhe hekurudhor); Aktivitetet ekonomike që përdorin pajisje dhe makineritë që gjenerojnë zhurma, si sharra, elektromotorë, gjeneratorë, çekiçë pneumatikë, etj.
Ndotja akustike renditet si shkaktari nr. 2 i sëmundjeve në kategorinë e ndotësve mjedisorë, pas asaj të ndotjes nga grimcat e ngurta të imta.
Për ketë arsye ekspertët mjedisore ndër vite i kanë rënë kambanës së alarmit për mungesën e kontrolleve nga ana e Inspektoratit Kombëtar të Mjedisit, mungesa e një plani vendor dhe një harte nga Bashkia e Tiranës, si dhe indiferenca e shoqërisë në tërësi.
Në raportin “Mushkëri të gjelbra për qytetet tona” nga Co-plan deklarohet se gjatë periudhës janar 2020-mars 2021 në qytetin e Tiranës janë kryer matje të nivelit të zhurmës në katër zona të ndryshme, dhe në të gjitha kanë rezultuar nivele zhurmash shumë më të larta se norma e lejuar.
“Nga të dhënat e dala nga matjet rezulton që niveli i zhurmës arrin nivelet maksimale, në vlerën 132 dB, tek ish-sheshi Shqiponja”, thuhet në raport, ku shtohet se një vlerë tjetër shumë e lartë e matur, është në afërsi të kryqëzimit të rrugës ‘Teodor Keko’ me rrugën ‘Abedin Rexha’ (122 dB), ndërkohë që vlera maksimale e lejuar gjatë ditës është 55 dB. Pra niveli i zhurmës arrin më shumë se dyfishi i normës së lejuar. “Një vlerë tjetër e cila kalon më shumë se dyfishin e normës së lejuar dhe arrin në 103 dB, është matur jo shumë larg Fakultetit të Inxhinierisë së Ndërtimit, në afërsi të zonës ‘Ish-Fusha e Aviacionit’, thuhet në raport, i cili thekson se gjatë darkës ka rënie të vogël, por përsëri është shumë më lart se normat e lejuara (vlera maksimale e lejuar gjatë natës është 45 dB)”, thuhet në këtë Raport.
Ndërkohë, disa nga zonat e tjera që tregojnë vlera të larta janë: kryqëzimi i bulevardit “Gjergj Fishta” me “Rrugën e Kavajës (81 dB), kryqëzimi i rrugës “Jordan Misja” me rrugën “Azem Galica” (69 dB), Bulevardi “Zhan D’Ark” në afërsi të rrugës “Odhise Grillo” (98 dB) dhe Tregu “Dinamo” në rrugën “Xhanize Keko” (79 dB)”. “Këto zona janë kryesisht në afërsi të kryqëzimeve të disa rrugëve kryesore, ku ka rritje të ndjeshme të trafikut, por edhe lëvizje më të shpeshta të mjeteve të transportit. Vlera të larta të zhurmave arrihet dhe në disa zona të tjera të Tiranës, që janë mbi normën e lejuar, por më të ulëta se ato që mund të cilësohen “zona të kuqe” sa i përket ndotjes akustike”, thuhet në raport, teksa vihet re se në qëndrat e banuara brenda unazës së vogël zhurmat shkojnë deri në 78 dB.
“Krahasuar me periudhën janar 2019-maj 2020, në disa zona të Tiranës ka një rritje të nivelit të matur të zhurmave, duke renditur si shkaktar kryesor rritjen e aktivitetit të ndërtimit të objekteve private në qendër të qytetit si dhe ka një rënie të lehtë në vlera mesatare të nivelit të zhurmave të matura gjatë orareve të darkës, kjo kryesisht për arsye të rënies së ndjeshme të aktivitetit të bareve dhe restoranteve në këtë zonë”, deklarohet në raport.
Ndërkohë, Agjencia Kombëtare e Mjedisit, raportin më të fundit për zhurmat e ka botuar në vitin 2021.
Bazuar në monitorimin e zhurmave në 15 stacionet e Tiranës përgjatë vitit 2020 , Agjensia raporton se ka tejkalim të normës ditën në të gjitha stacionet , me përjashtim të stacioneve “Rruga e Elbasanit” dhe
“Kryqëzimi Vasil Shanto” ku nivelet e monitoruara nuk tejkalojnë normën ditën për arsye se monitorimi
është kryer gjatë pandemisë. Nivelet më të larta ditën janë monitoruar në stacionet “Skënderbeu”, ”Stadiumi Dinamo” dhe “Partizani i Panjohur” ku kemi tejkalim të normës ditën me 24.7% , 23.9%
dhe 26.8 %. Ndërsa natën, niveli ka qenë më i lartë se norma në të gjitha stacionet. Niveli më i lartë është monitoruar në stacionet “Laprakë (Kryqëzimi i Spitalit)” ku kemi tejkalim të normës 34%,”Stacioni i Trenit” dhe “Stadiumi Dinamo” 32%.
Nga shifrat e këtij Raporti të Agjencisë, duket se niveli i zhurmave për Tiranën ka pësuar rritje ne 2019, por ka një ulje të lehtë në 2020 ne vlerën mesatare për Tiranën, ndërkohe qe Co-Plan raporton rritje te nivelit të ndotjes akustike, të paktën në zonat me ‘të nxehta’ të Tiranës për 2020 dhe 2021.
Ndërkohe banorët vetë shprehen mjaft të shqetësuar për zhurmat që ndjejnë pranë ambienteve të banuara. Aleksi tregon se në Don Bosko shpesh është e vështirë jetesa, pasi nëse nuk i ke të pajisura me kopjo xham dyert e dritaret, zhurma depërton deri në katet e sipërme të pallateve.
“Ka ditë të caktuara të cilat në fashat e orareve të mëngjesit dhe të pasdrekës trafiku këtu është thuajse i çmendur, dhe kjo shkakton një kaos të madh saqë ndjehet edhe brenda shtëpisë. Bëhet një zhurmë e padurueshme. Ndërkohë ndërtimet që bëhen këtu pranë janë problem tjetër. E kam telefonuar shumë shpesh policinë por pa rezultat, pas mesnatës askush nuk ka ardhur nga strukturat shtetërore, ndërkohë që puna ka vazhduar pa u shqetësuar për ekipin e ndërtimeve të pallateve”, thotë ai.
Ndërsa Eno i cili jeton në zonën e Saukut tha se shpesh aty, nga trafiku, boritë e makinave nuk dinë të pushojnë, duke shkaktuar dëmtime serioze tek ana psikologjike e banorëve të zonës, tek të moshuarit, fëmijët dhe persona të tjerë gjithashtu.
Prof. Asoc. Besim Boçi, Shef i Shërbimi O.R.L në QSUT tha për Portën Vendore se nëse qëndron për një periudhë shumë të gjatë kohore i ekspozuar ndaj zhurmave të larta, për shumë ditë, ato të impaktojnë jo vetëm dëgjimin por ndotja akustike shkakton edhe probleme psikologjike.
Porta Vendore bëri një analizë më datë 23 gusht 2021 mbi 4 bashki për të kuptuar masat e marra nga këto Bashki për situatën e zhurmave, duke evidentuar se Bashkitë Korçë dhe Shkodër kishin një Plan Veprimi Vendor për kontrollin e zhurmave, ndërsa Bashkia Tirane nuk e kishte zhvilluar një të tillë edhe pse detyrim i qartë Ligjor që prej vitit 2007 (nenit 8 i ligjit nr. 9774, datë 12.07.2007 ).
Pikërisht kjo ka shqetësuar edhe aktorë të shoqërisë civile, duke qenë organizata Qëndresa Qytetare dhe aktivistja Ogerta Ujkashi të parët që ndërmorën një nismë qytetare për këtë shqetësim në 2018, duke arritur të grumbullonin firmat e 600 banorëve për dërgimin në Këshillin Bashkiak të Tiranës, të kërkesës për hartimin nga Bashkia të një plani masash për kontrollin e zhurmave.
Neni 20 i ligjit të Vetëqeverisjes Vendore i vitit 2015 përfshiu për herë të parë ‘Të drejtën e Iniciativës Qytetare’ , një instrumenti ligjor i rëndësishëm që mundëson pjesëmarrjen qytetare në vendimmarrjen e pushtetit vendor . Pikërisht këtë hapësire ligjore shfrytëzuan grupi i aktivistëve të shoqërisë civile, me mbështetjen e Leviz Albania, një projekt i Agjencisë Zvicerane për Zhvillim e Bashkëpunim SDC, për të kërkuar te Bashkia hartimin dhe miratimin e Planit të munguar Vendor për menaxhimin e zhurmave.
Por si çdo nismë tjetër edhe kjo hasi disa vështirësi përballë burokracive institucionale, megjithatë vendosmëria e aktivistëve të cilët nuk hoqën dorë nga përpjekjet dhe synimi i tyre, edhe pse kaluan muaj e vite, bëri që puna e tyre të ndikonte në reagimin e kërkuar nga Bashkia Tiranë.
“Në momentin që grupi i punës i afrohej qytetarëve për tu bërë pjesë e nismës dhe për firmosjen e kërkesës, aty mund të dallohej se interesi i tyre po shtohej. Qytetarët nisnin të tregonin historitë e tyre apo të ankoheshin për zonën ku banonin, duke u solidarizuar me nismën. Por kjo është një temë të cilës nuk i kushtohet mjaftueshëm rëndësi në jetën e përditshme, si nga autoritetet përgjegjëse, ashtu dhe qytetarët”, tha aktivistja e shoqërisë civile Ogerta Ujkashi.
“Në momentin e prezantimit të kerkesës për një plan masash për zhurmat, në datën 5 nëntor 2018, Këshilli Bashkiak u shpreh i gatshëm ta mbështesë nismën në momentin që do të kalonte në votim prej tyre. Ne e protokolluam kërkesën, por për shumë arsye që nuk i dimë, propozimi nuk u kalua menjëherë për votim nga këshilli, dhe u desh kohë që të arrihej diçka. Rreth para një viti Bashkia e rinisi punën për planin vendor dhe na kanë bërë pjesë të disa konsultimeve në lidhje me të”, rrëfen Ujkashi për Portën Vendore.
Më në fund, në janar te 2021 Bashkia vendosi të hapë tenderin për hartimin e Planit Vendor për Zhurmat, me fond limit 2, 256, 000 lekë, dhe në tetor të 2021, u hartua drafti i Planit të Veprimit për Kontrollin e Zhurmave të kërkuar aq fort nga shoqëria civile dhe ekspertët mjedisorë. Ky proces u pasua me dy dëgjesa publike me banorë dhe palët e interesuara, përfshirë Ministrinë e Mjedisit, duke filluar nga data nga 1 Nëntori 2021, ku u ftuan edhe përfaqësues të shoqërisë civile.
“Kjo histori ka dy suksese, një institucional dhe një që lidhet me planin e kontrollit të zhurmave. Për herë të parë pas miratimit të ligjit për vetëqeverisjen vendore , hartohet dhe nënshkruhet nga banorët e Tiranës një iniciativë qytetare dhe i drejtohet Këshillit Bashkiak. Megjithëse koha ka qenë e gjatë, u arrit që kjo iniciativë të përkthehet në një produkt nga Bashkia dhe Këshilli Bashkiak, në një plan rregullues për zhurmat në kryeqytet. Kjo ishte një nga nismat që ne nuk e stopuam me dërgimin e kërkesës, por gjatë të gjithë kohës i është kërkuar llogari Bashkisë Tiranë dhe Këshillit Bashkiak se ku është ecuria e këtij projekti, duke lobuar direkt edhe me vetë anëtarët”, tha Xhemollari.
Vetë qytetarët që kanë firmosur në kërkesën pjesë e iniciativës qytetare drejtuar Bashkisë Tiranë, janë të lumtur që dhanë një kontribut i cili do tu vlejë në fakt jo vetëm atyre, por edhe qytetarëve në zona të tjera të kryeqytetit, fëmijëve, e brezave të rinj. Por megjithatë sfida tani mbetet në një nivel tjetër, pasi do të duhet një lloj monitorimi mbi zbatueshmërinë e këtij plani vendor në vijimësi, që gjithçka të mos mbetet vetëm në letër.
“Është miratuar drafti dhe dokumenti, por gjithsesi ne do të vijojmë ta monitorojmë, nëse do të ketë efekt zbatimi i tij. Miratimi i një ligji, i një plani apo akti nënligjor duhet të shoqërohet me fushatë sensibilizuese nga ana e institucionit”, thotë Xhemollari, teksa Ujkashi theksin e vendos tek ndërgjegjësimi qytetar në thelb të nismave të tilla. “Është tepër sfiduese sepse ashtu si çdo gjë tjetër në Shqipëri, duhet luftuar mentaliteti dhe stili i jetesës aktuale. Njerëzit nuk janë të mësuar të veprojnë ndryshe dhe në këtë rast nevojitet shumë pune për ndërgjegjësimin e tyre por dhe për t’i vënë përpara përgjegjësisë si qytetarë”, përfundon ai.
Referuar kësaj, Porta Vendore kërkoi nëpërmjet një kërkese për informacion, të depozituar më datën 10 janar 2022 tek Bashkia Tiranë, të dijë statusin e këtij drafti, apo nëse ka nisur zbatimi i këtij Plan Veprimi për Zhurmat dhe nëse po, cilat e sa masa administrative ka ndërmarrë vetë policia bashkiake në adresim të këtij problemi, por deri në publikimin e këtij shkrimi nuk është marrë një përgjigje zyrtare.
Por ndërkohë Porta Vendore kontaktoi edhe me zëdhënësin e Bashkisë Tirane, Z. Denis Dedej, i cili informoi se pas dëgjesave publike, tashmë drafti i përpunuar pritet të kalojë në Këshill Bashkiak për miratimin përfundimtar të Planit të Veprimit për Kontrollin e Zhurmave në Bashkinë Tiranë.
Ndërkohë, vetëm pak ditë më parë, për të lehtësuar sadopak trafikun gjatë ditës në kryeqytet, Bashkia Tiranë mori masa të mos lejojë qarkullimin e mjeteve të tonazhit të rëndë për një fashë orari të caktuar. “Gjatë orarit 09:00-20:00 mjetet mbi 3.5 tonë nuk do lejohen përsëri të hyjnë në unazë të mesme dhe të vogël të kryeqytetit. Për mjetet mbi 18 tonë nuk do të lejohen të hyjnë brenda unazës së madhe të kryeqytetit me kufizim nga ora 06:00-20:00″, është shprehur shefi i qarkullimit rrugor në Policinë Bashkiake, Gentian Vocaj. Por mesa duket kjo edhe pse mund të ketë efektin e vet saj pozitiv edhe në ndotjen akustike gjatë ditës, ka impaktuar negativisht nivelin e zhurmave gjatë natës në disa zona të Tiranës, të cilët kanë filluar të ankohen, siç raportojnë disa media, për zhurmat gjatë natës të mjeteve me tonazh të rëndë duke ndikuar direkt në cilësinë e gjumit dhe të mirëqënies se tyre.
Plani vendor i zhurmave hartuar nga Bashkia Tiranë
Tashmë Bashkia Tiranë e ka draftin e Planit të saj Vendor të Veprimi për Kontrollim e Zhurmave 2021 – 2026 për minimizimin e zhurmave në kryeqytet. Pritet miratimi i tij përfundimtar në Këshill, që t’í hapë rrugë fillimit të zbatimit të tij.
Plani Lokal i Veprimit mbi Zhurmat ka si qëllim të analizojë situatën në të cilën gjendet Bashkia Tiranë lidhur me zbatimin e kërkesave të ligjit për mbrojtjen nga zhurmat, vlerësimin e shqetësimeve të komunitetit dhe të bizneseve lidhur me zhurmat. Nëpërmjet kësaj analize, Plani synon të identifikojë boshllëqet ekzistuese ligjore dhe organizative në drejtim të administrimit të zhurmës dhe, bazuar në përvojat më të mira përkatëse, të propozojë masat e nevojshme që duhen ndërmarrë.
Masat që do të ndërmerren janë shumta, duke nisur që nga rekrutimi i dy ekspertëve për ndotjen akustike, tek marrëveshja e bashkëpunimit mes Policisë së Shtetit dhe Inspektoriateve Qëndrore për koordinimin dhe mbështetjen lidhur me kontrollin e zhurmave në Bashkinë Tiranë, rishikimi i licensave të dhëna për shfrytëzim objekti në Qytetin e Tiranës për aktivitetet me zhurme, kontrolle në mjedise të brendshme për nivelin e zhurmës dhe mbrojtjen e shëndetit publik nga këto zhurma (veçanërisht baret që përdorin muzikë në nivele tej normave të lejuara).
Plani dhe masat duhet te monitorohen, raportohen çdo vit dhe përditësohen sipas nevojës çdo 2 vjet.
