9 prill 2020/ Elisa Gjerani/ Porta Vendore/ Tiranë
Personat me aftësi të kufizuar në Shqipëri janë lënë totalisht jashtë vëmendjes së institucioneve për sa i përket masave të marra për parandalimin e përhapjes së Covid 19. Ata i janë bindur qeverisë duke qëndruar prej 3 javësh të izoluar, por shprehen se ndjehen disi të harruar e të lënë pas dore, pasi përveçse nuk janë ndihmuar si target-grup në nevojë, ata gjithashtu janë diskriminuar duke mos pasur akses në informacionet zyrtare të shpërndara nga qeveria.
Andit Cani është 32 vjeç dhe që prej tre javësh po respekton rregullat e karantinës. Mundësitë për personat që nuk shikojnë janë të pakta dhe aktivitetet që ato mund të kryejnë gjithashtu, sidomos në këto rrethana. Andi jeton bashkë me prindërit dhe motrën në Gramsh. Jeta në periferi të qytetit të vogël i ishte mërzitur kohë më parë, ndërsa tani siç e pranon edhe vetë nuk shtyhet fare. “Ka shumë pak gjëra që mund të bëj gjatë ditës, sidomos në këto rrethana”, tha Andi për Portën Vendore.
Në vitin 2010 ai e la Gramshin për të ndërmarrë një sfidë të re, çka e bëri të besonte se gjërat do të ishin ndryshe pas Universitetit, do të mund të gjente një punë dhe i gjithë mundi për shkollimin e tij nuk do të shkonte kot. 32–vjeçari i diplomuar për gazetari dhe komunikim, përfundoi gjithashtu me rezultate të shkëlqyera masterin shkencor në marrëdhënie me publikun.
Por në vitin 2015 ai u rikthye në vendin e tij të lindjes, me shpresën se institucionet vendore aty do të mund të hapnin derën për të. Mes premtimeve boshe dhe zhgënjimit, Andi ka hyrë në vitin e tij të pestë, ndërsa pret më kot për një vend pune në Bashkinë Gramsh.
“Sërish në pritje, asgjë nuk ka vendosur kryetari i bashkisë. Madje në një nga takimet e fundit me të, por gjithnjë në derën e bashkisë, më tha që duhet të bind këshillin bashkiak që të votojë për marrjen time në punë. Me thënë të drejtën u lodha duke dëgjuar fjalë boshe e premtime që më janë bërë si refren”, rrëfen i zhgënjyer 32-vjeçari, ndërsa fajëson edhe situatën e krijuar në vend.
“Tani me këtë situatë të krijuar e kush ka më mend të hapë vend pune për personat me aftësi të kufizuar. Eh, do harrohet edhe kjo puna ime. I ngrys ditët duke ndenjur kot dhe kjo më dhemb”, tregon ai me zërin që i dridhet.
Ai tregon gjithashtu se ndjehet i harruar 100% tashmë, pasi askush përveç familjes nuk i është gjetur pranë.
“As në këtë situatë dhe as jashtë kësaj nuk më ka ardhur njeri në ndihmë. E di që ekziston një VKM për të na ardhur në ndihmë qeveria e bashki me ndihma, por deri më tani nuk na ka ardhur ndonjë e tillë”, përfundon Andi.
Por Andi nuk është i vetmi që ndjehet keq dhe i lënë pas dore nga shteti në të gjithë këtë situatë.
Shpresa Spahiu i përket grupit të personave me kufizime në gjymtyrët e poshtme. Ajo jeton e vetme dhe të gjithë lëvizjet i kryen me një motor elektrik. Ajo tregon se si administratore e Shoqatës së Personave Para dhe Tetraplegjik ka nisur një e-mail në drejtorinë e shërbimit social të Bashkisë Tiranë ku kërkonte ndihmë për këtë target-grup.
“Për shkak të koronavirusit jeta është bërë më e vështirë për të gjithë, por për shtresën e personave me aftësi të kufizuar janë shtuar vështirësitë. Nga qeveria nuk kemi pasur asnjë lloj ndihme. Ndaj i nisa edhe email bashkisë, që të mund t’i ndihmonin ata invalidë që jetojnë vetëm ose me prindër të moshuar në shtëpi, pasi ata nuk kanë realisht mundësi të dalin. Por për fat të keq s’kam asnjë përgjigje për këtë”, thotë ajo .
Aktualisht Shpresa rrëfen se po ia del vetë mbanë me pazaret dhe gjithçka tjetër. “Kur kam blerje unë dal i bëj vetë, por jo shumë shpesh. Nga shteti s’kam pasur e s’kemi asnjë ndihmë. Nëse situata e izolimit do vazhdojë gjatë, jeta e invalidëve do vështirësohet gjithnjë e më shumë”, tha Shpresa për Portën Vendore.
Një target-grup tjetër që gjenden edhe më në vështirësi se të tjerët është ai i personave që nuk dëgjojnë e flasin. Ata nuk njihen me ligj si persona me aftësi të kufizuar e si rrjedhojë nuk marrin asnjë pagesë nga shteti shqiptar. Ata duket se janë target-grupi më vunerabël, pasi një pjesë tejet e konsiderueshme e kanë të vështirë të gjejnë punë, e si rrjedhojë punojnë në mënyrë sezonale në punë të rëndomta informale, ndaj edhe kjo situatë ka rënduar edhe më shumë xhepat e tyre.
Të gjendur në këtë situatë, mes mbijetesës dhe mos aksesit në informacionet zyrtare të dhëna nga qeveria dhe institucionet e tjera, ata ndjehen të paragjykuar.
“Në këtë situatë ne kemi vetëm televizorin si informim dhe familjarët tanë që na ndihmojnë. Por megjithatë nga interneti po mundohemi të shpërndajmë informacion tek ata persona që disponojnë internet, duke përkthyer videot më të rëndësishme të planit të masave në gjuhën e shenjave, pasi janë të shumtë ata që jetojnë në zonat rurale e s’kanë akses në informacion. Mendoj se gjuha e shenjave dhe komunikimi me të tjerët duhet të jenë të mundësuara për ne”, tha Ani, i cili është pjesë e këtij komuniteti, nëpërmjet komunikimit me një familjar të tij.
Florian Rojba është drejtues i Shoqatës Kombëtare Shqiptare të Njerëzve që nuk Dëgjojnë ANAD, tregon për Portën Vendore se:
“Jemi gati 9 veta në total që merremi me interpretimin e mesazheve më të rëndësishme të qeverisë e ia shpërndajmë anëtarëve tanë. Ne kemi filluar ta bëjmë këtë punë duke u ndihmuar vullnetarisht nga anëtarët e shoqatës, pra nga vetë personat që nuk dëgjojnë e flasin. Kemi hasur shumë vështirësi, fakti që nuk dëgjojmë na ka bërë të mos aksesojmë dot informacionin”, shprehet Rojba për Portën Vendore.
Prej kohësh ANAD po përpiqet të mundësojë ndryshimin e ligjit dhe futjen e rreth 39 000 personave që nuk dëgjojnë, në mënyrë që të mund të përfitojnë statusin e personit me aftësi të kufizuar e rrjedhimisht lidhjen e një pagese nga shteti.
“Ne ndjehemi të lënë mënjanë nga e gjitha kjo. Dhe dëshirojmë shumë që ligji të ndryshojë dhe të na marrë edhe neve në konsideratë”, tha Florian Rojba.
Karantina dhe vështirësitë e fëmijëve me aftësi të kufizuar
COVID-19 pandemia globale që i ka marrë jetën mijëra njerëzve në mbarë botën në mënyrë të drejtpërdrejtë ka dhe pasoja psikologjike. Shkalla e vështirësisë rritet kur bëhet fjalë për personat me aftësi të kufizuar fizike.
Disa prej tyre mund të kenë dhe kujdestarë që kujdesen për ta, e kjo e lehtëson pak situatën.
Instituti i fëmijëve që nuk dëgjojnë e flasin, gjithashtu po zhvillon gjata kësaj kohe të karantinës mësim online.
Porta Vendore kontaktoi me drejtuesen e këtij institucioni, zonjën Azbie Ramaj, e cila tregoi se procesi po vijon, pavarësisht se është i vështirë, sërish po i mban fëmijët të gjallëruar në gjithë këtë situatë traumatike për ta. “Instituti ka 71 fëmijë nga e gjithë Shqipëria. Sigurisht që komunikimi është pak i vështirë, por ne nëpërmjet një projekti online kemi arritur që mësuesit të atashohen në grupet e whatsapp. Komunikimi bëhet me prindërit e fëmijët nëpërmjet gjuhës së shenjave. Nuk themi dot që kemi mbulim 100%, pasi këtu flasim edhe për fëmijë që vijnë nga zona të thella, por 75-80% të fëmijëve janë të përfshirë”, thotë Ramaj për Portën Vendore. Ajo thekson gjithashtu se në seancat e para te mësimit i është mëshuar pjesës psikologjike. “Deri tani ia kemi dalë për mrekulli. Duhet të jem e sinqertë, pasi në fillim të të gjithë kësaj, kam qenë skeptike, nëse realisht do funksiononte kjo metodë, por ama tani jam e kënaqur që po ia dalim”, tha Azbie Ramaj, Drejtuese e Institutit të fëmijëve që nuk dëgjojnë e flasin.
Anila është mamaja e një djali 14 vjeçar, i cili ka lindur me sindromën e autizmit. Ajo na tregon se po e menaxhon këtë situatë të jashtëzakonshme një adoleshent, i cili po bën maksimumin e tij për ta marrë sa më seriozisht protokollin e kujdesit.
“Faktin që duhet të qëndrojmë të mbyllur në shtëpi të mbyllur ia kam shpjeguar si një masë mbrojtëse që ne kemi marrë për të qenë larg virusit. Ai e ka kuptuar këtë, ndaj ndjek me përpikëri oraret e larjes së duarve dhe higjienën personale. Natyrisht, bëhet i ndjeshëm kur dëgjon lajmet për humbjen e jetës së mijëra njerëzve nëpër botë”, rrëfen ajo. Pyetja më e shpeshtë që ka djaloshi në këto tre javë nën karantinë, është vetëm një: Kur do mbarojë e gjitha kjo?!
“Sigurisht që është e vështirë sepse ka humbur rutinën e gjërave të tij, psh vajtjet në sport, në shkollë etj. Në shtëpi tanimë ai qëndron më gjatë në internet. Kam përshtypjen se i mungon rutina e mëparshme, shokët, gjithashtu. Sa për mësimet online e ka shumë të vështirë megjithatë ne po punojmë bashkë gjëra të thjeshta dhe ta kapshme”, tha Anila për Portën Vendore.
Sipas psikologes Anxhela Peza prindërit duhet ta transmetojnë informacionin lidhur me situatën që po kalojmë, por mënyra varet në varësi të moshës.
“Fëmijët me aftësi të kufizuar nuk duhet të dëgjojnë lajmet apo të lexojnë gjëra në internet për shkak të keqkuptimit dhe perceptimit të informacionit, ndaj duhet t’i thuhet e vërteta mbi virusin aq sa ata mund të kuptojnë. Ata duhet të kuptojnë se gjithë fëmijët e botës janë në shtëpi, kjo nuk iu ka ndodhur vetëm atyre. Pasi virusi nuk përzgjedh”, thotë psikologja.
Peza rekomandon që fëmijët duhet ta kuptojnë se sa e rëndësishme është higjiena dhe marrja e masave, ndërsa thotë se fëmijët me aftësi të kufizuar duhet të kenë aktivitet normal edhe brenda karantinës.
Ndërsa aktivistja e njohur Suela Thanasi tha për Portën Vendore se shteti dhe media duhet të bëjnë më shumë për këtë target grup në nevojë, sidomos në këto ditë ku izolimi vijon.
“Unë personalisht nuk kam vështirësi për të lëvizur, pasi kam edhe prindërit. Por kam një mik i cili është i verbër dhe ai ka shumë nevojë për ndihmë. Të tillë njerëz janë të shumta në Shqipëri, ndaj shteti duhet të bënte më shumë në këtë drejtim, pasi nuk është marrë ndonjë masë specifike për këtë target grup, pavarësisht se ka kaluar 1 muaj nga izolimi. Mesa kam dëgjuar, i është mëshuar shumë ndihmës për të moshuarit por ende ‘ska asnjë masë lehtësuese për personat me aftësi të kufizuar. Media gjithashtu mund të bënte më shumë në këtë drejtim, për adresimin e kësaj problematike dhe të rasteve konkrete”, tha Suela për Portën Vendore.
